Ματιές στην Ιστορία. Αρχαία Φωκίδα-Λοκρίδα-Δωρίδα μέρος 2ο

Ματιές στην Ιστορία. Αρχαία Φωκίδα-Λοκρίδα-Δωρίδα μέρος 2ο

Οι Φωκείς είναι αρχαίο ελληνικό φύλο που κατοικούσε στην περιοχή γύρω από την εύφορη κοιλάδα του Κηφισού. Η χώρα τους, η αρχαία Φωκίδα εκτεινόταν από τον Βόρειο Ευβοϊκό κόλπο μέχρι τον Κορινθιακό κόλπο και περιλάμβανε ολόκληρη την κοιλάδα του Κηφισού και μεγάλο τμήμα των ορεινών όγκων του Παρνασσού και του Καλλίδρομου. Η αρχαία Φωκίδα συνόρευε στα ανατολικά και στα δυτικά με τις χώρες των Οπούντιων Λοκρών και των Οζολών Λοκρών, στα νότια με την χώρα των Βοιωτών, και στα βόρεια με τις χώρες των Μαλιέων τωνΟιταίων και των Δωριέων της αρχαιάς Δωρίδας. Οι τρεις βόρειοι γείτονες ήταν συνήθως κάτω από την σφαίρα επιρροής των Θεσσαλών με αποτέλεσμα οι Φωκείς να βρίσκονται συχνά αντιμέτωποι με τους Θεσσαλούς^[1].

Καταγωγή

Οι Φωκείς στο μεγαλύτερο ποσοστό τους ήταν Δωριείς στην καταγωγή τους. Ένας σημαντικός αριθμός Φωκικών πόλεων όμως είχε διαφορετική προέλευση. Παρόλα αυτά όλες οι πόλεις της Φωκίδας σταδιακά συνδέθηκαν στην συμπολιτεία λόγω κοινών συμφερόντων αλλά και κοινών εχθρών. Οι πόλεις που σύμφωνα με τις αναφορές δεν είχαν Δωρική καταγωγή σύμφωνα κυρίως με τον περιηγητή Παυσανία ήταν η Στείριδα, οι Άβες, η Υάμπολη, η Ελάτεια και ο Πανοπέας. Οι κάτοικοι της αρχαίας Στείριδας είχαν Αθηναϊκή καταγωγή, της αρχαίας Ελάτειας Αρκαδική, οι κάτοικοι του Πανοπέα ήταν Φλυγύες από τον γειτονικό Ορχομενό και οι κάτοικοι των Αβών ήταν Αργείοι^[1].

Αρχαίες Φωκικές πόλεις

Η Φωκίδα περιλάμβανε έναν μεγάλο αριθμό πόλεων, οι περισσότερες εκ των οποίων ήταν καλά οχυρωμένες. Στον βορά στα σύνορα με την Δωρίδα υπήρχαν η Λιλαία, ο Έρωχος και η μικρότερη πόλη Χαράδρα. Γύρω από τον ποταμό Κηφισό που αποτελούσε την καρδιά της Φωκίδας βρίσκονταν οι περισσότερες αρχαίες Φωκικές πόλεις. Η Ελάτεια που ήταν και η πρωτεύουσα της συμπολιτείας, η Τιθορέα, η Αμφίκλεια, ή Δρυμαία, το Τεθρώνιο, οι Νέωνες, οι Παραποτάμιοι, η Τριταία, οι Πεδιείς, ο Λέδων και λίγο πιο ανατολικά οι Άβες και η Υάμπολη. Νοτιότερα στις κοιλάδες νότια του Παρνασσού, κοντά στα σύνορα με την Βοιωτία βρισκόταν η Δαυλίδα και ο Πανοπέας, ενώ λίγο δυτικότερα στις βόρειες πλαγιές του Ελικώνα βρισκόταν το Φλυγόνιο, η Στείριδα και η Άμβροσσος (ή Άμβρυσσος). Δυτικότερα στα σύνορα με του Οζολέους λοκρούς ήταν χτισμένες οι πόλεις Κρίσσα, Κυπάρισσος, Εχεδάμεια και Ανεμώρεια, ενώ η παραθαλάσσια Κίρρα κοντά στην σημερινή Ιτέα ήταν για μεγάλη περίοδο Φωκική πόλη και επίνειο της Κρίσσας.^[1]. Άλλες παραθαλάσσιες πόλεις των Φωκέων ήταν η Αντίκυρα ο Μεδεώναςκαι η Βούλις (ή Βούλιδα) . Σε κάποιες περιόδους της ιστορίας οι Φωκείς ελέγχαν και την περιοχή των Δελφών.^[2]

Ο Όμηρος στην Ιλιάδα, στον κατάλογο των Νεών αναφέρει συνολικά εννέα Φωκικές πόλεις που έλαβαν μέρος στην Τρωική εκστρατεία^[3]. Αυτές ήταν η Λιλαία, ο Πανοπέας, η Δαυλίδα, η Υάμπολη, η Κυπάρισσος, η Κρίσσα, η Ανεμώρεια, οι Παραποτάμιοι^[4] και η Πυθώ (Πυθώ είναι το Ομηρικό όνομα των Δελφών). Η Λιλαία, ο Πανοπέας, η Δαυλίδα και η Υάμπολη παρέμεναν ίσχυρές Φωκικές πόλεις για μεγάλη περίοδο της ιστορίας. Η πόλη Κρίσσα ήταν η δυτικότερη Φωκική πόλη και βρισκόταν πάνω από τον κάμπο της Άμφισσας στην περιοχή που σήμερα είναι χτισμένο το χωριό Χρισσό (το οποίο φέρει παραφθαρμένο το αρχαίο όνομα). Κατά τον πρώτο ιερό πόλεμο (595-591 π.Χ.) καταστράφηκε η Κίρρα, το επίνειο της Κρίσσας και η Κρίσσα υπέστη μεγάλες καταστροφές και πέρασε στον έλεγχο των Δελφών. Η Κυπάρισσος και η Ανεμώρεια ήταν μικρότερες πόλεις με μικρό ρόλο τα μεταγενέστερα χρόνια. Πιστεύεται ότι βρίσκονταν στις νοτιοδυτικές πλαγιές του Παρνασσού στην περιοχή της σημερινής Αράχωβας.

Ιστορία

Η πρώτη αναφορά των Φωκέων στην ιστορία γίνεται από τον Όμηρο, που αναφέρει εννέα συνολικά Φωκικές πόλεις που έλαβαν μέρος στην Τρωική εκστρατεία^[3]. Τα επόμενα χρόνια στην περιοχή της Φωκίδας εγκαταστάθηκανΔωριείς οι οποίοι αφομοιώθηκαν σταδιακά από τον ντόπιο πληθυσμό, διαμορφώνοντας το φύλο των Φωκέων. Οι Φωκείς ξεπρόβαλαν στην ιστορία κυρίως κατά την διάρκεια του Α' ιερού πολέμου. Η αφορμή για το ξέσπασμα αυτού του πολέμου ήταν πως οι κάτοικοι της Κρίσσας και της Κίρρας εκμεταλλεύονταν τους προσκυνητές του μαντείου των Δελφών. Η Δελφική Αμφικτυονία, της οποίας τότε ηγούνταν οι Θεσσαλοί, ήθελε να αποκτήσει τον έλεγχο του μαντείου και έτσι το 595 π.Χ. περίπου ξέσπασε πόλεμος μεταξύ της Δελφικής Αμφικτυονίας και των Φωκέων ο οποίος είχε διάρκεια δέκα χρόνια και τελείωσε με ήττα των τελευταίων. Μετά τον πόλεμο οι Φωκείς υποδουλώθηκαν στους Θεσσαλούς. και λίγο μετά, πιθανόν το 590π.Χ., αποφάσισαν να δημιουργήσουν την Φωκική συμπολιτεία για να αντιμετωπίσουν τους επικυριαρχούς τους Θεσσαλούς. Η υποδούλωση στους Θεσσαλούς ενίσχυσε τους δεσμούς μεταξύ των Φωκικών πόλεων οι οποίες κατάφεραν τελικά να απελευθερωθούν το 571 π.Χ. όταν οι Θεσσαλοί ηττήθηκαν από τους Βοιωτούς και αναγκάστηκαν να αποσυρθούν και από την Φωκίδα. Το 510 π.Χ. αντιμετώπισαν νικηφόρα τον Θεσσαλικό στρατό στην μάχη της Υάμπολης και διατήρησαν την ανεξαρτησία τους. Μετά την μάχη αυτή, οι Φωκείς δεν απειλήθηκαν ξανά από τους βόρειους γείτονές τους. Οι Φωκείς αναμείχθηκαν και στους τρεις ιερούς πολέμους που ακολούθησαν τους επόμενους αιώνες με αφορμή το μαντείο των Δελφών αλλά και στον Κορινθιακό πόλεμο το 395π.Χ. ^[5].

Οι περσικοί πόλεμοι

Χάρτης των Περσικών Πολέμων. Με μπλε χρώμα οι ελληνικές πόλεις-κράτη που συγκρότησαν την συμμαχία εναντίον των Περσών

Οι Φωκείς ήταν οι μόνοι από τις βόρειες ελληνικές χώρες που δεν πήγαν με το μέρος των Περσών όταν ο Ξέρξης, εκστράτευσε εναντίον της Ελλάδας. Συμμετείχαν με αξιόλογο στράτευμα στην μάχη των Θερμοπυλών. Την στάση τους αυτή την ερμηνεύει ο Ηρόδοτος, ως αποτέλεσμα της εναντίωσης τους στην επιλογή των μακροχρόνιων εχθρών τους Θεσσαλών, Βοιωτών και Λοκρών οι οποίοι είχαν τηρήσει ουδέτερη στάση και επέτρεψαν την διέλευση του Περσικού στρατεύματος από τα εδάφη τους^[6].Η στάση τους αυτή είχε ως αποτέλεσμα να τους εμπιστευτούν οι ισχυρές χώρες της αρχαίας Ελλάδας τον έλεγχο του μαντείου των Δελφών για μεγάλη περίοδο κατά τον 5ο π.Χ αιώνα. Μετά την ήττα των Ελλήνων στις Θερμοπύλες ο περσικός στρατός διέσχισε την Φωκίδα προκαλώντας τεράστιες καταστροφές στις Φωκικές πόλεις. Όπως αναφέρει ο Ηρόδοτος ο περσικός στρατός περνώντας από την πεδιάδα του Κηφισού κατέστρεψε τις πόλεις Δρυμαία, Έρωχο, Τεθρώνιο, Αμφίκλεια, Ελάτεια, Πεδιείς, Τριταία, Υάμπολη, Άβες, Νέων και Παραποτάμιους^[7]. Οι περισσότερες Φωκικές πόλεις εξαναγκάστηκαν να συμμαχήσουν με τους Πέρσες και να τους παρέχουν βοήθεια στην μάχη των Πλαταιών. Οι Φωκείς έστειλαν στις Πλαταιές χίλιους οπλίτες να ενισχύσουν το Περσικό στράτευμα. Οι πόλεις της Φωκίδας όμως που παρέμεναν ελεύθερες βοήθησαν τον ελληνικό στρατό.

Οι επόμενοι αιώνες

Τα χρόνια που ακολούθησαν τους περσικούς πολέμους οι Φωκείς λόγω της στάσης τους να εναντιωθούν στους Πέρσες βρέθηκαν να έχουν αναβαθμισμένο ρόλο στα γεγονότα της αρχαίας Ελλάδας. Το 457 π.Χ. οι Αθηναίοι τους παρέδωσαν το μαντείο των Δελφών, γεγονός που προκάλεσε την επέμβαση της Σπάρτης με αποτέλεσμα να ξεσπάσει ο δεύτερος ιερός πόλεμος. Οι Φωκείς μετά το τέλος του πολέμου διατήρησαν τον έλεγχο του μαντείου μέχρι την Νικίειο ειρήνη το 421 π.Χ. οπότε και ανακηρύχθηκε ανεξάρτητο. Κατά τον 4ο π.Χ. αιώνα όταν κυριάρχησε στον ελλαδικό χώρο η Θήβα η Φωκίδα υποχρεώθηκε να συμμετάσχει στην συμμαχία της Θήβας. Η άρνηση των Φωκέων να στείλουν στρατό να βοηθήσει την Θήβα κατά την εκστρατεία των Θηβαίων στην Πελοπόννησο έστρεψε την τελευταία εναντίον τους. Η Θήβα για να τιμωρήσει τους Φωκείς τους κατηγόρησε στο Αμφικτυονικό συνέδριο πως είχαν καλλιεργήσει μέρος των ιερών κτημάτων των Δελφών. Το Αμφικτυονικό συνέδριο αποφάσισε να τους επιβάλλει βαρύ πρόστιμο το οποίο οι Φωκείς αδυνατούσαν να πληρώσουν. Οι Φωκείς τότε αποφάσισαν να αντιδράσουν στην απόφαση. Εξέλεξαν στρατηγό τον Φιλόμηλο και με την βοήθεια της Σπάρτης έφτιαξαν έναν στρατό 5.000 αντρών με τον οποίο κατέλαβαν το μαντείο των Δελφών και προσπάθησαν να ακυρώσουν την απόφαση. Το γεγονός αυτό αποτέλεσε την αφορμή του τρίτου ιερού πολέμου. Κατά την διάρκεια του πολέμου οι Φωκείς εξασφάλισαν την συμμαχία των Σπαρτιατών, των Αθηναίων και των τυράννων των Φερών ενώ εναντίον τους κινήθηκαν τα μέλη της Δελφικής Αμφικτυονίας κάτω από την ηγεσία των Θηβαίων και αργότερα οι Μακεδόνες. Μετά τον θάνατο του Φιλόμηλου το 354 π.Χ. στην μάχη στο Νέον, τον διαδέχτηκε ο Ονόμαρχος. Ο Ονόμαρχος δαπανόντας χρήματα από τους θησαυρούς των Δελφών έφτιαξε έναν ισχυρό μισθοφορικό στρατό 20.000 πολεμιστών και 1000 ιππέων ενώ την ίδια περίοδο άρχισε να οχυρώνει τις Φωκικές πόλεις. Με τον στρατό εκστράτευσε κατά των γειτονικών Επικνημίδιων Λοκρών καταλαμβάνοντας το Θρόνιο.^[8] Επίσης εκστράτευσε κατά της Δωρίδας αλλά και της Βοιωτίας καταλαμβάνοντας τον Ορχομενό. Στην συνέχεια στράφηκε εναντίον της Θεσσαλίας προκαλώντας για πρώτη φορά την παρέμβαση των Μακεδόνων. Ο Ονόμαρχος κατάφερε δύο φορές να επιβληθεί εναντίον των Μακεδόνων αλλά ηττήθηκε στην μάχη του Κρόκιου Πεδίου όπου και σκοτώθηκε. Τον Ονόμαρχο διαδέχτηκε ο αδερφός του Φάυλλος, ο οποίος πέθανε δύο χρόνια μετά και ανέλαβε την ηγεσία του στρατού οΦάλαιρος. Τα επόμενα χρόνια οι Φωκείς εκστράτευσαν κατά της Βοιωτίας αλλά χωρίς επιτυχία. Κατόρθωσαν όμως στο διάστημα αυτό να διατηρήσουν τις κτήσεις τους. Η Φιλοκράτειος ειρήνη που υπογράφτηκε μεταξύ Αθηναίων και Μακεδόνων απομόνωσε τους Φωκείς που έμειναν χωρίς συμμάχους. Τελικά το 346 π.Χ. οι Φωκείς αναγκάστηκαν να παραδοθούν. Η ποινή που τους επιβλήθηκε ήταν πολύ σκληρή καθώς υποχρεώθηκαν να πληρώνουν 60 τάλαντα ετησίως για να ξεπληρώσουν τους θησαυρούς που αφαίρεσαν από τους Δελφούς ενώ τους αφαιρέθηκαν και οι δύο ψήφοι που είχαν στο Αμφικτυονικό συνέδριο οι οποίοι δόθηκαν στους Μακεδόνες. Κατά την διάρκεια του τέταρτου ιερού πολέμου που ξέσπασε έξι χρόνια μετά οι Φωκικές πόλεις που αναμίχθηκαν καταστράφηκαν από τον Μακεδονικό στρατό. Στην συνέχεια η Φωκίδα παρήκμασε. Από το 301 π.Χ. οι Φωκείς συμμάχησαν με την Αιτωλική Συμπολιτεία που απέκτησε τον έλεγχο του μαντείου των Δελφών σε αυτό το διάστημα, ενώ κατάφερε να αντιμετωπίσει μαζί με τους Θεσσαλούς την γαλατική επιδρομή του 279 π.Χ.^[5]

Αποικίες των Φωκέων

Οι Φωκείς δεν ίδρυσαν πολλές αποικίες. Η σημαντικότερη αποικία των Φωκαίων ήταν η Φώκαια στα παράλια της Μικράς Ασίας, απέναντι από την Χίο. Οι Φωκείς ίδρυσαν αυτή την αποικία μαζί με Αθηναίους αποίκους. Αρχηγός των πρώτων αποίκων ήταν ο Αθηναίος Φιλογένης. Η Φώκαια εξελίχθηκε σε μία από τις ισχυρότερες πόλεις της αρχαίας Ελλάδας. Δημιούργησε έναν νέο τύπο πλοίου, την πεντηκόντορο που της έδωσε την δυνατότητα να πραγματοποιήσει μακρινά θαλάσσια ταξίδια και να ιδρύσει απομακρυσμένες αποικίες, στην Μαύρη Θάλασσα, στην σημερινή νότια Γαλλία, στην Ιβηρική χερσόνησο και στην Κορσική. Γνωστότερη αποικία της Φώκαιας ήταν η Μασσαλία^[9].

Κληρονομιά

Από τις πολυάριθμες αρχαίες Φωκικές πόλεις σήμερα διασώζονται τα ερείπια ενός μεγάλου αριθμού απ' αυτές. Χαρακτηριστικό των περισσότερων αρχαίων Φωκικών πόλεων που διασώζονται σήμερα είναι η ισχυρή οχύρωση τους, αποτέλεσμα των συνεχών πολέμων που διεξάγονταν στην περιοχή, αλλά και η έλλειψη σημαντικών μνημείων και ναών κάτι που οφείλεται στις λεηλασίες που υπέστησαν αυτές οι πόλεις, αλλά και στην μέτρια οικονομική τους κατάσταση. Σε καλύτερη κατάσταση σώζονται σήμερα η Δαυλίδα, δίπλα στο χωριό Δαύλεια, ο Πανοπέας δίπλα στο χωριό Άγιος Βλάσιος, η Δρυμαία δίπλα στο ομώνυμο χωριό και οι Άβες πολύ κοντά στο χωριό Έξαρχος. Σημαντικά ερείπια διασώζονται επίσης από την αρχαία Λιλαία, δίπλα στο ομώνυμο χωριό, από την αρχαία Τιθορέα, στην οποία τα ερείπια και τα τείχη της αρχαίας πόλης βρίσκονται μέσα στον σύγχρονο οικισμό της Τιθορέας, από την αρχαία Αμφίκλεια, στην οποία διασώζεται τμήμα της οχύρωσης και από το Τεθρώνιο που σώζεται μέρος της οχύρωσης. Ερείπια της αρχαίας Άμβροσσου είναι ευδιάκριτα δίπλα στην κωμοπολη Δίστομο καθώς και της Υάμπολης δίπλα στο χωριό Έξαρχο. Η αρχαία Στείριδα που βρισκόταν κοντά στο χωριό Στείρι αλλά δεν διασώζεται, καθώς μεγάλο μέρος των ερειπίων της χρησιμοποιήθηκε κατά τον Μεσαίωνα στην ανοικοδόμηση της τοπικής μονής του Οσίου Λουκά. Επίσης ελάχιστα διασώζονται από την αρχαία Ελάτεια, την ισχυρότερη από τις Φωκικές πόλεις.

Πηγή: 

Επιμέλεια:
Πανεπιστημιακή συντακτική ομάδα
Έργο Ε.Ε. «Δρόμοι του Παυσανία», Πανεπιστήμιο Πατρών

σχετικά κείμενα...

Παραπομπές

1.      Βικηθήκη Παυσανίας περιήγησις/ Φωκικά

2.     Arxaiologia.gr Άρθρο του αρχαιολόγου Φώτη Ντάσιου

3.      Βικηθήκη - Ιλιάδα Ραψωδία Β΄στίχοι 517-520 Αὐτὰρ Φωκήων Σχεδίος καὶ Ἐπίστροφος ἦρχον υἷες Ἰφίτου μεγαθύμου Ναυβολίδαο, οἳ Κυπάρισσον ἔχον Πυθῶνά τε πετρήεσσαν Κρῖσάν τε ζαθέην καὶ Δαυλίδα καὶ Πανοπῆα, οἵ τ' Ἀνεμώρειαν καὶ Ὑάμπολιν ἀμφενέμοντο, οἵ τ' ἄρα πὰρ ποταμὸν Κηφισὸν δῖον ἔναιον, οἵ τε Λίλαιαν ἔχον πηγῇς ἔπι Κηφισοῖο·

4.     οἵ τ' ἄρα πὰρ ποταμὸν Κηφισὸν δῖον ἔναιον

5.     Arxaiologia.gr Άρθρο της Κατερίνας Τυπάλδου-Φακίρη

6.     Βικιθήκη, Ηροδότου ιστορία, Βιβλίο Θ, κεφ. 27,28,29,30 1 ἐν δὲ τῷ διὰ μέσου χρόνῳ, ἐπείτε τὸ ἐν Θερμοπύλῃσι τρῶμα ἐγεγόνεε, αὐτίκα Θεσσαλοὶ πέμπουσι κήρυκα ἐς Φωκέας, ἅτε σφι ἔχοντες αἰεὶ χόλον, ἀπὸ δὲ τοῦ ὑστάτου τρώματος καὶ τὸ κάρτα. 2 ἐσβαλόντες γὰρ πανστρατιῇ αὐτοί τε οἱ Θεσσαλοὶ καὶ οἱ σύμμαχοι αὐτῶν ἐς τοὺς Φωκέας, οὐ πολλοῖσι ἔτεσι πρότερον ταύτης τῆς βασιλέος στρατηλασίης, ἑσσώθησαν ὑπὸ τῶν Φωκέων καὶ περιέφθησαν τρηχέως. 3 ἐπείτε γὰρ κατειλήθησαν ἐς τὸν Παρνησὸν οἱ Φωκέες ἔχοντες μάντιν Τελλίην τὸν Ἠλεῖον, ἐνθαῦτα ὁ Τελλίης οὗτος σοφίζεται αὐτοῖσι τοιόνδε. γυψώσας ἄνδρας ἑξακοσίους τῶν φωκέων τοὺς, ἀρίστους, αὐτούς τε τούτους καὶ τὰ ὅπλα αὐτῶν, νυκτὸς ἐπεθήκατο τοῖσι Θεσσαλοῖσι, προείπας αὐτοῖσι, τὸν ἂν μὴ λευκανθίζοντα ἴδωνται, τοῦτον κτείνειν. 4 τούτους ὦν αἵ τε φυλακαὶ τῶν Θεσσαλῶν πρῶται ἰδοῦσαι ἐφοβήθησαν, δόξασαι ἄλλο τι εἶναι τέρας, καὶ μετὰ τὰς φυλακὰς αὐτὴ ἡ στρατιὴ οὕτω ὥστε τετρακισχιλίων κρατῆσαι νεκρῶν καὶ ἀσπίδων Φωκέας, τῶν τὰς μὲν ἡμισέας ἐς Ἄβας ἀνέθεσαν τὰς δὲ ἐς Δελφούς· 5 ἡ δὲ δεκάτη ἐγένετο τῶν χρημάτων ἐκ ταύτης τῆς μάχης οἱ μεγάλοι ἀνδριάντες οἱ περὶ τὸν τρίποδα συνεστεῶτες ἔμπροσθε τοῦ νηοῦ τοῦ ἐν Δελφοῖσι, καὶ ἕτεροι τοιοῦτοι ἐν Ἄβῃσι ἀνακέαται

7.     Βικιθήκη Ιστορίαι (Ηροδότου)/Ουρανία πορευόμενοι γὰρ ταύτῃ παρὰ τὸν Κηφισὸν ποταμὸν ἐδηίουν πάντα, καὶ κατὰ μὲν ἔκαυσαν Δρυμὸν πόλιν κατὰ δὲ Χαράδραν καὶ Ἔρωχον καὶ Τεθρώνιον καὶ Ἀμφίκαιαν καὶ Νέωνα καὶ Πεδιέας καὶ Τριτέας καὶ Ἐλάτειαν καὶ Ὑάμπολιν καὶ Παραποταμίους καὶ Ἄβας, ἔνθα ἦν ἱρὸν Ἀπόλλωνος πλούσιον, θησαυροῖσί τε καὶ ἀναθήμασι πολλοῖσι κατεσκευασμένον

8.     Διόδωρος, Ιστορική Βιβλιοθήκη 16.33

9.     πληροφορίες για την Φώκαια

Πηγές:

• Φωκείς, Βικιπαίδεια
• Η ιστορία των Δελφών, www.sikyon.com
• Δρ. Θάνος Σίδερης, Ιστορία της Αντίκυρας
• Πολιτιστικός Σύλλογος Ελικών

                                                                                        
Εξωτερικοί Σύνδεσμοι:

• Σύντομο Ιστορικό Ελάτειας, Δήμος Αμφίκλειας - Ελάτειας
• Σύντομο Ιστορικό Αμφίκλειας, Δήμος Αμφίκλειας - Ελάτειας
• Σύντομο Ιστορικό Τιθορέας, Δήμος Αμφίκλειας - Ελάτειας
• Το Κάστρο του Πανοπέα, Πλουτάρχειο Γυμνάσιο
• Η Αρχαία Λίλαια και το Κάστρο της, Γυμνάσιο Λιλαίας

Πηγή.http://www.amfiklia.gr/

Γ.Σ. ΑΜΦΙΚΛΕΙΑΣ Ο ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ- ΑΓΙΑΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΝΕΑ ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ

Εικόνες από τον αγιασμό για την νέα αθλητική χρονιά του Παρνασσού Αμφίκλειας.

Στην συνέχεια έγινε φιλικός αγώνας με τον Κηφισσό Κ. Τιθορέας
ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ - ΚΗΦΙΣΣΟΣ Κ. ΤΙΘΟΡΕΑΣ
Οι αγωνιστικές υποχρεώσεις της ομάδος ξεκινούν στις 20 Σεπτεμβρίου και βρίσκεται προς διάθεση εισιτήριο διαρκείας  στη τιμή των 20 ευρώ. ....

Σ. ΣΤΙΒΑΚΤΗ

ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΔΑΔΙΟΥ. ΑΜΦΙΚΛΕΙΑ 08.09.2014

Η Ιερά Μονή Δαδίου (Παναγία Γαυριώτισσα).     ΑΜΦΙΚΛΕΙΑ

Ο Ιερός Ναός του Μοναστηριού είναι αφιερωμένος στην Παναγία Γαυριώτισσα και εορτάζει την 8η  Σεπτεμβρίου, ημέρα εορτασμού του Γενεσίου της Θεοτόκου. Την ημέρα αυτή στο παρελθόν γινόταν μεγάλο πανηγύρι στο Μοναστήρι  και στο (Δαδί) Αμφίκλεια, που διαρκούσε 5-6 ημέρες. Με το Νέο Ημερολόγιο (1924) αυτό το πανηγύρι μεταφέρθηκε στις 20 Σεπτεμβρίου και έκτοτε γίνεται στην Αμφίκλεια, ενώ το μεγάλο πανηγύρι στο Μοναστήρι γίνεται στις 6 Αυγούστου, ημέρα εορτασμού του παρεκκλησίου του.

Μερικές εικόνες από τον φετινό εορτασμό.

Δ.Ι.Κ.

08.09.2014

Έγκλημα στούς Ξυλικούς.

Έγκλημα στούς Ξυλικούς, αλλά τό 1930.

Ματιές στην Ιστορία. Αρχαία Φωκίδα-Λοκρίδα-Δωρίδα

Σήμερα θα επιχειρήσουμε να κάνουμε μια βουτιά στην αρχαία ιστορία της ευρύτερης περιοχής μας γενικότερα, η οποία έχει πλούσιο ιστορικό παρελθόν και ήταν πολύ σημαντική περιοχή στους αρχαίους χρόνους, μιας και πιθανόν όπως λέγεται αποτέλεσε την κοιτίδα των Ελλήνων.
Και έχει ενδιαφέρον να δούμε σε ποιες σημερινές πόλεις αντιστοιχούν οι αρχαίες πόλεις της Φωκίδας, της Λοκρίδας και της Δωρίδας που συνόρευε με τις άλλες δυο περιοχές.

Έχοντας πάρει στοιχεία από ιστορικές πηγές, Στράβων-Γεωγραφία, Παυσανίας-Φωκικά, Ηρόδοτος-Ουρανία, Ομήρου Ιλιάδα, Θουκυδίδη- Ιστορία, την Wikipedia και το βιβλίο «ΑΜΦΙΚΛΕΙΑ» του Μ. Ενισλείδη, καταγράψαμε και σας παρουσιάζουμε τις αρχαίες πόλεις που υπήρχαν τόσο στην αρχαία Λοκρίδα, όσο και στην αρχαία Φωκίδα.
Για ιστορικούς λόγους αναφέρω ότι η Αμφίκλεια τότε ανήκε στην Φωκίδα.

Ελπίζουμε να μην έχουμε κάνει μεγάλα λάθη στην καταγραφή. Αν έχουμε κάποια λάθη ευχαρίστως να τα διορθώσουμε.

Ενημερώστε μας απλά με e-mail στο amfikleia@yahoo.gr

Το παρόν το είχαμε δημοσιεύσει τον Ιούλιο του 2010 στο παλιό μας blog (που χάθηκε) και ευτυχώς το βρήκαμε αναδημοσιευμένο σε άλλο τοπικό blog οπότε το αναδημοσιεύουμε ελαφρώς τροποποιημένο και εμπλουτισμένο.

ΦΩΚΙΣ (ΦΩΚΙΔΑ)

Αρχαία Φωκίδα

Αρχαία Φωκίδα

Στην αρχαιότητα η θέση της Φωκίδας διέφερε από την σημερινή.

Βρισκόταν ανατολικότερα και εκτεινόταν μέχρι την Αντίκυρα, τους Δελφούς και το Κρισαίο Πεδίο από όπου ξεκινούσε η Οζολία Λοκρίδα, η οποία προστέθηκε με την ανασύσταση του Ελληνικού Κράτους στην περιοχή της Φωκίδας.
Οι Φωκείς είναι αρχαίο ελληνικό φύλο που κατοικούσε στην περιοχή γύρω από την εύφορη κοιλάδα του Κηφισού. Οι πρώτοι κάτοικοί της ήταν Πελασγοί που τους διαδέχτηκε η φυλή των Φωκέων, αιολικής καταγωγής.
Η παράδοση αναφέρει ότι πήρε το όνομά της από τον Φώκο, γιο του Αιακού από την Αίγινα, ή κατ’ άλλους γιο του Ορνυτίωνα από την Κόρινθο. Η χώρα τους, η αρχαία Φωκίδα εκτεινόταν από τον Ευβοϊκό κόλπο μέχρι τον Κορινθιακό κόλπο και περιλάμβανε ολόκληρη την κοιλάδα του Κηφισού και μεγάλο τμήμα των ορεινών όγκων του Παρνασσού και του Καλλίδρομου.
Η αρχαία Φωκίδα συνόρευε στα ανατολικά και στα δυτικά με τις χώρες των Οπούντιων Λοκρών και των Οζολών Λοκρών, στα νότια με την χώρα των Βοιωτών, και στα βόρεια με τις χώρες των Μαλιέων των Οιταίων και των Δωριέων της αρχαίας Δωρίδας.
Οι Φωκείς στο μεγαλύτερο ποσοστό τους ήταν Δωριείς στην καταγωγή τους.
Ένας σημαντικός αριθμός Φωκικών πόλεων όμως είχε διαφορετική προέλευση.
Παρόλα αυτά όλες οι πόλεις της Φωκίδας σταδιακά συνδέθηκαν στην συμπολιτεία λόγω κοινών συμφερόντων αλλά και κοινών εχθρών.
Οι πόλεις που σύμφωνα με τις αναφορές δεν είχαν Δωρική καταγωγή σύμφωνα κυρίως με τον περιηγητή Παυσανία ήταν η Στείριδα, οι Άβες, η Υάμπολη, η Ελάτεια και ο Πανοπέας.
Οι κάτοικοι της αρχαίας Στείριδας είχαν Αθηναϊκή καταγωγή, της αρχαίας Ελάτειας Αρκαδική, οι κάτοικοι του Πανοπέα ήταν Φλυγύες από τον γειτονικό Ορχομενό και οι κάτοικοι των Αβών ήταν Αργείοι
Οι Φωκείς πήραν μέρος στον τρωικό πόλεμο, στο Α’ Ιερό Πόλεμο, στους Περσικούς, στο Πελοποννησιακό κ.ά.
Μαζί με τους Βοιωτούς και τους Ίωνες αποτελούσαν την αμφικτιονία του Πυθείου Απόλλωνα. Αργότερα προστέθηκαν Δωριείς κι άλλοι κι αποτέλεσαν το περίφημο Αμφικτιονικό Συνέδριο των Δελφών.
Στη Φωκίδα βρισκόταν το ονομαστό Μαντείο των Δελφών, αφιερωμένο στον Απόλλωνα που γνώρισε τον πανελλήνιο σεβασμό.

ΦΩΚΙΣ (ΦΩΚΙΔΑ)

Αρχαία Φωκίδα με τις πόλεις της

Περιλάμβανε 42 πόλεις από τις οποίες 22 ήταν οι σημαντικές 1.Αβα (ή Αβη, Αβες). Εικάζεται ότι είναι ο Έξαρχος .
2.Αιολίδων Πόλις. Βρισκόταν κοντά στην Δαύλεια.
3.Αμβρωσσος (ή Αμβρυσσος). Πιθανόν το σημερινό Δίστομο.4.Αμφίκαια. Η σημερινή Αμφίκλεια.
5.Ανεμώρεια (ή Ανεμώλεια). Πιθανόν ήταν το όριο της Φωκίδας και των Δελφών στον Παρνασσό. Η πόλη εγκαταλείφθηκε στην συνέχεια με αποτέλεσμα να μην είναι γνωστή σήμερα η ακριβής της θέση. Κατά μία άποψη η Ανεμώρεια βρισκόταν ανατολικά των Δελφών στην περιοχή της σημερινής Αράχωβας
6.Αντίκυρα. Η ομώνυμη πόλη.
7.Απολλωνιάς (Απολλωνία). Άγνωστο που βρισκόταν.
8.Βουλίς (ή Βουλεία). Βρισκόταν κοντά στον Ελικώνα. Πιθανόν κοντά στην σημερινή Αγία Άννα του Δήμου Κορωνείας
9.Δαυλίς. Η σημερινή Δαύλεια.
10.Δαφνούς. Πιθανόν ο Αγιος Κωνσταντίνος.
11.Δελφοί (ή Δελφίς, Πυθών, Παρνασσία). Η Ομώνυμη πόλη.
12.Δρύμαια (ή Δρυμία, Δρυμός, Δρυμών). Η σημερινή Δρυμαία.
13.Εβενος . Πιθανόν κοντά στην Ελάτεια.
14.Ελάτεια. (ή Ελάτρεια, Ελάτη). Η ομώνυμη πόλη
15.Ερανος. Πιθανόν το σημερινό Κυπαρίσσι.
16.Ερωχος. Βρισκόταν κοντά στο Πολύδροσο.
17.Εχεδάμεια (ή Εχεδαμία). Πιθανόν η σημερινή Δεσφίνα ή κοντά στην Αντίκυρα.
18.Κίρφις. Βρισκόταν κοντά στους Δελφούς.
19.Κλεωναί. Βρισκόταν κοντά στην Υάμπολη κοντά στον Εξαρχο.
20.Κρίσα (ή Κρίσσα). Πιθανόν το σημερινό Χρυσό.
21.Κυπάρισσος. Κοντά στους Δελφούς.
22.Κύρα (ή Κίρρα, Κύρρα). Η σημερινή Κίρα
23.Λέδων. Βρισκόταν κοντά στην σημερινή Αγία Μαρίνα Φθιώτιδος.
24.Λίλαια. Η σημερινή Λιλαία.
25.Λυκώρεια. Κοντά στο Κορύκιο άντρο στον Παρνασσό.
26.Μάραθος. Κοντά στην Μονή του Αγ. Λουκά στην Βοιωτία.
27.Μεδεών. ήταν παραθαλάσσια πόλη της αρχαίας Φωκίδας στον όρμο του Αγίου Σπυρίδωνα στα βόρεια παράλια του Κορινθιακού κόλπο, κοντά στο Στείρι.
28.Νέων (ή Νεών). Βρισκόταν στους ανατολικούς πρόποδες της Τιθορέας, μιας από τις κορυφές του Παρνασσού. Τα ερείπια της αρχαίας πόλης βρίσκονται κοντά στην Βελίτσα.
29.Ογχη. Άγνωστο που βρισκόταν
30.Πανοπεύς (ή Πανόπεια, Πανόπη). Βρισκόταν κοντά στον Άγιο Βλάσιο Βοιωτίας.
31.Παραποτάμιοι (Παραποταμία). Βρισκόταν στην πεδιάδα της Ελάτειας.
32.Πεδιείς (ή Πεδίεια, Πεδιαία). Βρισκόταν μεταξύ Αμφίκλεια και Τιθορέας.
33.Στείρις (ή Στείριον, Στείρις). Το σημερινό Στείρι.
34.Τιθορέα. (Η μετονομασία του Νέων που αφού καταστράφηκε, ανοικοδομήθηκε παραπλήσια της προηγουμένης θέσης της).Η σημερινή Τιθορέα (Βελίτσα).
35.Τιθρώνιον. Η ομώνυμη πόλη
36.Τραχίς (Τραχίς, Θρακίς). Κοντά στην Χαιρώνεια.
37.Τρίταια (ή Τριταία). Εικάζεται ότι βρισκόταν μετά την Αμφίκλεια και πριν την Τιθορέα.
38.Υάμπολις. Κοντά στον Ασσο ποταμό, δίπλα στον Εξαρχο.
39.Υάποια. Άγνωστο που βρισκόταν
40.Φλυγόνιον (ή Φλυγονία). Πιθανόν το σημερινό Κυριάκι.
41.Φωκικόν. Βρισκόταν νότια της Δαύλειας.
42.Χαράδρα. Πιθανόν η σημερινή Μαριολάτα.

ΛΟΚΡΙΣ, (ΛΟΚΡΙΔΑ)

Αρχαία Λοκρίδα 

Αρχαία Λοκρίδα

 
Οι Λοκροί ήταν αρχαίο ελληνικό φύλο, που κατοικούσε στην κεντρική Ελλάδα και συγκεκριμένα στην Λοκρίδα, η οποία στην αρχαιότητα χωριζόταν σε δύο περιοχές.
Σύμφωνα με τον Στράβωνα, στα δυτικά κατοικούσαν οι Εσπέριοι ή Οζόλες Λοκροί, σε μια περιοχή η οποία βρισκόταν στους σημερινούς νομούς Φωκίδας και Αιτωλοακαρνανίας.
Στα ανατολικά (”Εώα Λοκρίς”) οι Λοκροί κατοικούσαν στην περιοχή του σημερινού νομού Φθιώτιδας. Αυτοί με την σειρά τους χωρίζονταν σε Λοκρούς Οπούντιους (σ’ αυτούς δηλαδή που είχαν μητρόπολη τον Οπούντα) και Λοκρούς Επικνημίδιους (που ονομάζονταν έτσι από το βουνό πλάι στο οποίο ζούσαν, την Κνημίδα, με κυριότερη πόλη το Θρόνιο), αλλά, γενικά, δεν συνήθιζαν να τους διαχωρίζουν καθώς ήταν ενωμένοι σε κοινό με πρωτεύουσα την πόλη Οπούς.
Επιφανής ήρωας των Λοκρών υπήρξε ο Αίας ο Λοκρός, που έλαβε μέρος στον Τρωικό πόλεμο ως επικεφαλής των υπόλοιπων Λοκρών και ο Πάτροκλος.
Οι Λοκροί πρέπει να ήταν οι πρώτοι που ονομάστηκαν Έλληνες, από τον Έλληνα, γιο του Δευκαλίωνα και της Πύρρας, οι οποίοι προέρχονταν από την Οπουντία Λοκρίδα.

ΟΖΟΛΕΣ ΛΟΚΡΟΙ (ΕΣΠΕΡΙΟΙ –ΔΥΤΙΚΟΙ ΛΟΚΡΟΙ)Οι κυριότερες πόλεις τους ήταν οι παρακάτω:
1.Αίνος. Άγνωστο που βρισκόταν.
2.Άμφισσα. Η ομώνυμη πόλη.
3.Αντίκυρα. Η ομώνυμη πόλη.
4.Αξία. Άγνωστο που βρισκόταν.
5.Ευπάλιο ή αλλιώς Ευπαλία. Το σημερινό Ευπάλιο.
6.Ερυθραί. Ήταν το επίνειο του Ευπαλίου.
7.Ισσός (Ησσος). Σημερινή Βιτρινίτσα?
8.Ιωνός. (Η αλλιώς Ιωναία, Ιωνία) Άγνωστο που βρισκόταν.
9.Μεσσαπία. Άγνωστο που βρισκόταν.
10.Μυονία. (Μύων). Πιθανόν η σημερινή Αγία Ευθυμία Φωκίδας.
11.Ναύπακτος. Η ομώνυμη πόλη.
12.Οιάνθεια (η αλλιώς Οίανθος, Υάνθεια, Ευανθία, Ιάνθη). Πιθανόν το σημερινό Γαλαξίδι.
13.Οινεών. Βρισκόταν ανατολικά της Ναυπάκτου.
14.Ολπία. Άγνωστο που βρισκόταν.
15.Τολοφών. Βρισκόταν απέναντι από το Αίγιο.
16.Τριταία (η Τρίταια). Άγνωστο που βρισκόταν. Ίσως στην θέση 5 όρια κοντά στην Άμφισσα.
17.Υλη. Άγνωστο που βρισκόταν.
18.Φύσκος (η αλλιώς Φαίστος). Βρισκόταν κοντά στο Μαλανδρίνο.
19.Χάλαιον (ή αλλιώς Χάλειον). Βρισκόταν κοντά στο Γαλαξίδι.
20.Τείχιο. Άγνωστο που βρισκόταν
21.Κροκύλειο. Άγνωστο που βρισκόταν
22.Ποτιδάνεια. Άγνωστο που βρισκόταν

ΟΠΟΥΝΤΙΟΙ ή ΕΩΕΣ ΛΟΚΡΟΙ (ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΙ ΛΟΚΡΟΙ, )Οι κυριότερες πόλεις τους ήταν οι παρακάτω:
1.Αλαί (ή αλλιώς Αλή, Αλαία). Πιθανόν ο σημερινός Θεολόγος Φθιώτιδας.
2.Αλοπη. Βρισκόταν κοντά στον Άγιο Κωνσταντίνο
3.Καλλίαρα (ή αλλιώς Καλίαρος). Πιθανόν κοντά στην Τραγάνα
4.Κορσεία (ή αλλιώς Κορσία). Πιθανόν κοντά στην Μαλεσίνα.
5.Κύνος (ή Κυνός). Πιθανό οι σημερινές Λιβανάτες
6.Λάρυμνα (Ανω και κάτω). Η ομώνυμη πόλη.
7.Νάρυξ (ή Νάρυκη, Ναρύκιον). Πιθανόν ο σημερινός Προσκυνάς. Ήταν η πατρίδα του Αϊαντα του Λοκρού.
8.Οπούς. Η πρωτεύουσα των Οπούντιων Λοκρών. Πιθανόν η σημερινή Αταλάντη. Άλλοι λένε ότι ίσως είναι η σημερινή Τραγάνα. Ήταν η πατρίδα του Πάτροκλου.

ΚΝΗΜΙΔΙΟΙ ΛΟΚΡΟΙ (Επικνημίδιοι- Ορεινοί Λοκροί και Υποκνημίδιοι-Πεδινοί Λοκροί)
Οι κυριότερες πόλεις τους ήταν οι παρακάτω:
1.Αιγειαί (ή Αίγεια, Αιγαίοι). Άγνωστο που βρισκόταν
2.Αλπηνός (ή Αλπηνοί) Βρισκόταν κοντά στις Θερμοπύλες. Ίσως η Ανθήλη.
3.Βήσσα (ή Βήσα). Άγνωστο που βρισκόταν
4.Θρόνιον. Βρισκόταν κοντά στον Βόαγριο ποταμό ή Μάνης όπως αναφέρει ο Στράβων, ο οποίος πήγαζε από το όρος Κνημίδα και κατέληγε στον Ευβοϊκό.
5.Κνημίς . Βρισκόταν κοντά στο σημερινό Ασπρονέρι. (εξου και η ονομασία του αντίστοιχου τούνελ που υπάρχει στον νέο αυτοκινητόδρομο)
6.Νίκαια. Βρισκόταν στις εκβολές του Σπερχειού.
7.Σκάρφεια. Η σημερινή Σκάρφεια.
8.Τάρφη. Βρισκόταν κοντά στην Νίκαια
9.Φάρυγαι. Βρισκόταν δυτικά του Θρονίου και της Νίκαιας. Ίσως ήταν η σημερινή Μενδενίτσα.

ΔΩΡΙΣ, (ΔΩΡΙΔΑ)

Αρχαία Δωρίδα

Δωρίδα στην αρχαιότητα ονομαζόταν η περιοχή στο βόρειο μέρος του σημερινού νομού Φωκίδας, δηλαδή στην περιοχή όπου βρίσκονται η Γραβιά και τα Καστέλλια, βόρεια της Οζολίας Λοκρίδας, δυτικά της αρχαίας Φωκίδας, νότια της χώρας των Μαλλιέων και ανατολικά των Οιταίων.
Η αρχαία Δωρίδα αρχικά ονομαζόταν Δρυόπις από τους Δρύοπες που την κατοικούσαν, ενώ Δωρίδα ονομάστηκε όταν την κατέλαβαν οι Δωριείς, οι οποίοι με την λεγόμενη “Κάθοδο των Δωριέων” τον 12ο π.Χ. αιώνα, εξαπλώθηκαν στην περιοχή της σημερινής Φωκίδας, καταστρέφοντας τον μέχρι τότε πολιτισμό αλλά και δίνοντας δύναμη στον ελληνισμό με την χρήση του σιδήρου. Αυτοί δημιούργησαν τη Δωρική Τετράπολη που ήταν η μητρόπολη των Δωριέων και περιλάμβανε τις πόλεις Βόιο, Κυτίνιο, Ερινεός και Πίνδος. Οι Δωριείς της Πελοποννήσου έστελναν πολύ συχνά δυνάμεις όταν η Δωρίδα κινδύνευε από τις επιθέσεις των Φωκέων.
Εκτός από την Τετράπολή τους οι Δωριείς ήταν διασκορπισμένοι και στην γύρω περιοχή

Τετράπολη (η οποία αργότερα έγινε εξάπολη).
1.Bοίον. Βρισκόταν στην κοιλάδα της Γραβιάς πιθανόν προς την Μαριολάτα.
2.Ερινεός. Βρισκόταν κοντά στην Γραβιά. (Αλλιώς Ερινετός, Ερινούς, Ερινέον, Δώριον)
3.Κυτίνιο. Κτισμένη πιθανόν στις βόρειες πλαγιές του όρους Καλλίδρομο, κοντά στο Παλαιοχώρι Φθιώτιδας.
4.Πίνδος. Βρισκόταν πιθανόν στην περιοχή των Άνω Καστελιών.
5.Δρυόπη. Βρισκόταν ανάμεσα στα βουνά Οίτη και Παρνασσός πιθανόν κοντά στο Οινοχώρι.
6.Καρφία. Άγνωστο που βρισκόταν.

Πηγή.http://www.amfiklia.gr/