Η Μάχη του Δαδιού.

Η Μάχη του Δαδιού. 1η Νοεμβρίου 1822

Θα προσπαθήσουμε να προσεγγίσουμε ιστορικά την 1^η Νοεμβρίου  του 1822 κάνοντας μια αναδρομή στα γεγονότα που συνέβηκαν στην Στερεά Ελλάδα και την Πελοπόννησο τον δεύτερο χρόνο της Ελληνικής επαναστάσεως του 1821 στηριζόμενοι σε πληροφορίες από τα βιβλία των αειμνήστων Γεωργίου Παπαλιάκου και Χρήστου  Ενεσλείδη, καθώς και από τα απομνημονεύματα:  του στρατηγού Μακρυγιάννη, του ιστορικού Σπυρίδωνος Τρικούπη, και παλικαριού του Οδυσσέα Κάρπου Παπαδόπουλου.

• Την 1^η Ιανουαρίου του 1822 πραγματοποιείται η Α΄ Εθνική συνέλευση των Ελλήνων στην Νέα Επίδαυρο και εκλέγεται η πρώτη Διοίκηση της χώρας με το όνομα Προσωρινή διοίκηση της Ελλάδος, η οποία περιελάμβανε το Βουλευτικό το Εκτελεστικό σώμα.
•  Πρώτος πρόεδρος του Βουλευτικού ήταν ο Δημήτριος Υψηλάντης και Πρώτος πρόεδρος του εκτελεστικού ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος.
• Τον Μάρτιο του 1822 φθάνει στο Δαδί ο Υψηλάντης με τον Νικηταρά επικεφαλής σώματος εκ 700 ανδρών και συναντάται με τον Οδυσσέα Ανδρούτσο στο σπίτι του Αθανασίου Τσούτσου ο οποίος ήταν βουλευτής του Βουλευτικού σώματος.
• Τον ίδιο μήνα πραγματοποιείται πολεμικό Συμβούλιο κοντά στο φαράγγι του Ασωπού, στο οποίο συμμετείχαν όλοι οι οπλαρχηγοί της Ρούμελης, καθώς και οι Νικηταράς και Ζαφειρόπουλος από την Πελοπόννησο.
• Στο συμβούλιο αυτό αποφασίστηκε η απελευθέρωση όλης της Φθιώτιδας.
• Τον Απρίλιο του 1822 μάχες γίνονται σ’ όλη την Κεντρική Φθιώτιδα
• Την 2^α Ιουνίου του 1822  η Αθήνα αποκτά την ελευθερία της
• Τον ίδιο μήνα οι Τούρκοι για αντιπερισπασμό στέλνουν στην νότια Ελλάδα τον Μαχμούτ Πασά –γνωστό ως Δράμαλη - επικεφαλής 24.000 πεζών και 6.000 ιππέων, με σκοπό την κατάσβεση της επαναστάσεως. Ο Δράμαλης μέσω Βασιλικών και της Βοιωτίας περνάει στην Πελοπόννησο και συντρίβεται από τον Κολοκοτρώνη στα Δερβενάκια στις 26 Ιουλίου 1822.
• Μετά την συντριβή του Δράμαλη οι Τούρκοι στέλνουν νέα στρατιά υπό τον Χασναμάρ - Πασά, ο οποίος αφού πέρασε τον Σπερχειό ποταμό όρμησε προς την Φοντάνα , την οποία είχαν καταλάβει ο Δυοβουνιώτης με τον Γκούρα.

Λόγω της δυσκολίας να περάσουν της Φοντάνα, οι μεν πεζοί των Τούρκων οπισθοχωρούν και καταλαμβάνουν την σημερινή Ηράκλεια, οι δε ιππείς το Δαδί, το οποίο χρησιμοποιούσαν σαν ορμητήριο και ερήμωναν τα γύρω χωριά.

• Προς ενίσχυση των Τούρκων φτάνει και Κιοσέ – Μεχμέτ Πασάς που ήδη βρισκόταν στην Αττική και η δύναμη των Τούρκων ανέρχεται τώρα σε 12.000 άνδρες.
• Τον Σεπτέμβριο του 1822 ο Οδυσσεύς Ανδρούτσος ανακηρύσσεται Αρχιστράτηγος των στρατευμάτων της Ανατολικής Στερεάς Ελλάδος.

·  Πληροφορηθείς ο Ανδρούτσος τις κινήσεις του Κιοσέ Μεχμέτ Πασά ξεκινάει με 900 παλικάρια –κατά τον Κάρπο Παπαδόπουλο- για την Γραβιά μέσω Δαδιού. Οι Τούρκοι του Κιοσέ Μεχμέτ Πασά μαθαίνοντας τις κινήσεις του Ανδρούτσου, καταλαμβάνουν την Γραβιά και τον κάμπο περί τον Κηφισό ποταμό.

Ημέρα βροχερή, όπως μας πληροφορεί ο Σπυρίδων Τρικούπης. Τα γυναικόπαιδα του Δαδιού είχαν καταφύγει στο Μοναστήρι και στα φαράγγια του Παρνασσού για να σωθούν.  Στο Μοναστήρι του Δαδιού είχε φθάσει από την προηγούμενη ημέρα το σώμα του Λεπενιώτη, κατά ειδοποίηση του Ανδρούτσου, και είχαν πιάσει ταμπούρια γύρω, από την εκεί Αγία Μαρίνα.

Έφτασε εκεί και ο Οδυσσέας.

Και όταν ανέβαινε τον ανήφορο, κοντά στον Αη – Θανάση είδε μέσα από τα δένδρα, διότι τότε ο τόπος ήταν δασωμένος, να περνούν οι Τούρκοι του Κιοσέ Μεχμέτ Πασά από την κάτω δημοσιά, και άκουσε τον σαλπιγκτή σκοπό του Λεπενιώτη να σαλπίζει συναγερμό.

Οι Τούρκοι προχωρούσαν από την Γραβιά και είχαν περάσει τα πάνω Καλύβια, ακολουθούντες την ποταμιά του Κηφισού και κατευθυνόμενοι προς το Δαδί, το Τουρκοχώρι και το Μάνεσι.  Είχαν προχωρήσει πολύ όταν και εκείνοι άκουσαν το σάλπισμα του σκοπού και άρχισαν να υποχωρούν βιαστικά και φοβισμένα. Ο Ανδρούτσος δεν πρόλαβε να οχυρωθεί τότε καλά – καλά. Κατέβηκε από τον Αη Θανάση, πέρασε την Λιθαρόστρουγγα  και τους επετέθη για πλιάτσικο. Έγινε τότε εκεί αψιμαχία, στα λεγόμενα καλογερικά δένδρα, κατά την παράδοση, με νικητές τους Τούρκους που του επιτέθηκαν όλοι μαζί.

Ο Ανδρούτσος άρχισε να υποχωρεί προς το Δαδί, αλλά αναγκάστηκε κάπου εκεί να σταματήσει. Λέγεται, ότι από την υγρασία της ημέρας τον έπιασε γράμπα  τόσο δυνατή, που δεν μπορούσε να προχωρήσει. Τον έσωσαν από βέβαιο θάνατο ή αιχμαλωσία, τρία του παλικάρια από το Δαδί, ο Στάθης Γαβρίλης, ο Γιάννης Φλώρος και ο Δήμος Κλησιάρης  ή Αράπης οι οποίοι τον επήραν στον ώμο τους και τον ανέβασαν στα προσχώματα του Λεπενιώτη, πάνω στην Αγία Μαρίνα.

Σύμφωνα με τον αείμνηστο Χρ. Ενισλείδη, εκεί αντελήφθη ο Ανδρούτσος ότι του έλλειπε η αρχιστρατιγική σπάθα και γυρίζοντας προς τον Στάθη Γαβρίλη του είπε επιτακτικά: « ή το σπαθί μου ή το κεφάλι σου».

Ο δε Γαβρίλης γνωρίζοντας ότι η απειλή του Ανδρούτσου δεν ματαιώνεται, παίρνει την ρεματιά της Αγίας Μαρίνας και κατεβαίνει προς τα κάτω και κατά καλή του τύχη ευρίσκει το σπαθί έξω από το Δαδί, εκεί όπου αργότερα έκτισε το τάμα του την παλαιά Αγία Τριάδα για την σωτηρία του.

Ο Ανδρούτσος παρέταξε τον στρατό του, τετρακοσίους τον αριθμό, σαν σε μάχη. Έβαλε εις μεν την δεξιά πτέρυγα τον Στάθη Κατσικογιάννη και τον Γιάννη Κομποδαδίτη, εις δε την αριστερά τον Γιώργο Λεπενιώτη και αυτός κατέλαβε το κέντρο.

Μέσα στο Δαδί είχαν ταμπουρωθεί 300 Αθηναίοι με επί κεφαλής τον Σαρρή, χωρίς την έγκριση του Οδυσσέα, όπως γράφει ο Κάρπος Παπαδόπουλος.  Οι Τούρκοι, βλέποντες τους Έλληνες  διηρημένους, κτύπησαν πρώτα τους 300 του  Σαρρή στο Δαδί με το ιππικό τους και ύστερα τα ταμπούρια του Ανδρούτσου στην Αγία Μαρίνα.  Έτσι άναψε η μάχη, σκληρή και φονική.

Πρώτοι υπέκυψαν οι άνδρες του Σαρρή, οι οποίοι ετράπησαν σε φυγή προς την Βελίτσα  αφήνοντας στο πεδίο της μάχης 18 Αθηναίους νεκρούς και τον Σαρρή  αιχμάλωτο, κατά τον Κάρπο Παπαδόπουλο.

«Με τον χαλασμό αυτεινών ψύχωσαν οι Τούρκοι πολύ, ρίχτηκαν και εις το μοναστήρι και ζώσαν τον ‘δυσσέα στενά, οπούταν πολλά ολίγοι εκεί και οι Τούρκοι πολλοί, μας λέγει ο Μακρυγιάννης. Τόκαμαν πολλά γερούσια του ‘Δυσσέα με τους ολίγους οπούχε εις το μοναστήρι. Τους βάσταξαν οι Έλληνες γενναίως. Τους πήραν όμως μιαν θέσιν, σκότωσαν τον Μήνιο Κατσικογιάννη καπετάνιο της Φήβας, λάβωσαν και τον Αλέξη Ταργατζίκη , γενναίον πατριώτη και τίμιον. Τότε ρίχτηκαν οι Τούρκοι να πιάσουν τον Δυσσέα. »

Η Δεύτερη αυτή φάση της μάχης του Δαδιού κατά πάσα πιθανότητα έγινε ανάμεσα Δαδιού και Μοναστηριού, διήρκησε δε 4 ώρες. Από της 10^ης πρωινής μέχρι της 2ας μεσημβρινής.

Απόσπασμα από τα: "Απομνημονεύματα του Μακρυγιάννη"

Ο Οδυσσέας έτρεχε παντού φωνάζοντας τον καθ’ ένα με τ’ όνομά του για να αντέχουν. Ο στρατός βλέποντας ότι περικυκλώθηκε από το ιππικό του εχθρού ετράπη σε φυγή μέσω των διαβάσεων του Παρνασσού προς την Αράχοβα.  Ο Ανδρούτσος εξακολουθούσε να μένει στο κέντρο και να πολεμάει. Επειδή όμως η δεξιά πτέρυγα της διάταξης του άφησε την θέση της, το ιππικό των Τούρκων έζωσε τον Οδυσσέα. Αυτός δε μόλις αντιλήφθηκε ότι έχει μπροστά του τους πεζικάριους Τούρκους και στα μετόπισθέν του το Ιππικό των τούρκων, παύει να μάχεται και ψάχνει την σωτηρία του. Και κινδύνεψε από τρίχα ο Οδυσσέα. Απομονωθείς και βλέποντας ότι είναι κοντά η αιχμαλωσία του, ορμά μέσω δένδρων και των τουρκαλβανών. Συγχρόνως όμως έφθασαν και οι διώκοντες  αυτόν Κονιάροι Τούρκοι. Αλλά οι Τουρκαλβανοί   νομίζοντας  τον Οδυσσέα σύντροφό τους τον υπερασπίσθηκαν και έδιωξαν τους Τούρκους.

Απόσπασμα από τα: "απομνημονεύματα του Κάρπου Παπαδόπουλου"

Έζωσαν όμως οι Τούρκοι το Μοναστήρι και τον πολιόρκησαν. Μέσα στο Μοναστήρι, λέγει ο Τρικούπης, είχαν καταφύγει άνδρες από το Δαδί και πολλά γυναικόπαιδα προς σωτηρία. Κατέλαβαν το Μοναστήρι, τους άνδρες τους έσφαξαν και τα γυναικόπαιδα τα αιχμαλώτισαν, ο δε Ανδρούτσος τους ξέφυγε και αυτή τη φορά. Οι Τούρκοι δεν σεβάστηκαν ούτε τα ιερά, ούτε τα όσια. Από τις εικόνες έβγαλαν τα μάτια των Αγίων και γενικά έκαναν κάθε μορφής βανδαλισμούς στο έμψυχο και άψυχο περιεχόμενό του.

Την ίδια τύχη είχε και το Δαδί, σπίτια και ναοί. Τα πάντα έγιναν παρανάλωμα του πυρός και πολλοί των κατοίκων του, όσοι εναπέμειναν εκεί, ιδίως γέροντες , ασθενείς και παιδιά, αιχμαλωτίστηκαν. Το Δαδί και το μοναστήρι κάηκαν για δεύτερη φορά κατά την παράδοση.

Ο αείμνηστος Χρ. Ενισλείδης  γράφει ότι Πολλοί Δαδιώτες τότε, ότι το Δαδί μετά την καταστροφή του Νοεμβρίου του 1822, δεν ακούγεται πια στην Ιστορία. Εκ των κατοίκων του άλλοι ξενιτεύτηκαν στον Μοριά, στην Σαλαμίνα, αλλά και στην Αθήνα, όπου υπήρχε τα τελευταία χρόνια μια συνοικία στο Θησείο που λέγονταν, τα Δαδιώτικα. Άλλοι δε έμειναν και άρχισαν την ανοικοδόμηση του χωριού.

Το μοναστήρι ανακαινίστηκε το 1838.

Η μάχη αυτή έχει μεγάλη πολεμική σημασία για το Δαδί, την Ρούμελη και το αγωνιζόμενο Ελληνικό Έθνος. Δεν έχει όμως αρκετά εξαρθεί από την ιστορία.  Στο  Δαδί ο Οδυσσέας Ανδρούτσος τον Νοέμβριο του 1822 κατόρθωσε με την στρατηγική του, την τακτική του, την παράτολμο παλικαριά του και την δόλια διπλωματία του να παραπλανήσει τον Κιοσέ - Μεχμέτ – Πασά.  

Μετά την μάχη του Δαδιού ο Οδυσσέας κατευθύνθηκε προς την Αράχωβα δια του Παρνασσού, όπου και έβαλε μπροστά την μηχανή της διπλωματικής του δολιότητας, για να κερδίσει χρόνο ώστε ο επερχόμενος χειμώνας να  αναγκάσει τον Κιοσέ – Μεχμέτ να αποχωρίσει προς την Θεσσαλία. Και επέτυχε όπως μας ομολογεί η Ιστορία να αναχαιτίσει την ορμή 12.000 φανατισμένων Τούρκων, πέρα από το Ζητούνι.

Απόσπασμα από την Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως 

του Σπυρίδωνος Τρικούπη

Πηγή: Λύκειο Αμφίκλειας  http://lykeioamfikleias.blogspot.gr